naprawienie szkody - indywidualne czy solidarne?

Witam,

dziś chcę poświęcić uwagę istotnemu zagadnieniu tj. charakterowi prawnemu środka karnego w postaci obowiązku naprawienia szkody.

 W tytułowym zagadnieniu tj. charakterze naprawienia szkody - chodzi o to, czy sprawcy mają naprawiać szkodę indywidualnie (w częściach równych lub proporcjonalnych do wyrządzenia szkody) czy też w sposób solidarny.

Aby zrozumieć sprawę zilustrujmy ją przykładem: A i B wspólnie zniszczyli samochód. Pokrzywdzony żąda naprawienia szkody tj. zapłaty za zniszczenia.

 W formule indywidualnego charakteru naprawienia szkody każdy sprawców odpowiada według szkody którą wyrządził (A tylko za wybicie szyby w aucie, B. tylko za urwanie lusterka w tymże aucie)

Solidarność obowiązku naprawienia szkody polega na tym, że obowiązek naprawienia całej szkody spoczywa na sprawcach (w przykładzie na A i B za zniszczenia auta) bez rozróżnienia kto ile ma zapłacić i pokrzywdzony może żądać zapłaty całości lub części od każdego z sprawców (obojętne od A czy od B), a zapłata całości przez kogokolwiek ze sprawców zwalnia pozostałych sprawców z obowiązku zapłaty. Ci sprawcy potem mogą się rozliczyć między sobą (jest to tzw. "regres" - roszczenie regresowe).

Przykładowo jeżeli A jest bogaty to pokrzywdzony może z niego "ściągnąć" całą sumę szkody pomimo że szkody wyrządzał też B. Rozliczenie A i B jest potem ich wewnętrzną sprawą,w którą nie ingeruje sąd karny.

Solidarne naprawienie szkody sprzyja pokrzywdzonemu i jest dla niego korzystne. Oczywiście chodzi o to, że wystarczy że jeden z sprawców ma majątek na pokrycie szkody,a pokrzywdzony z tego majątku zaspokoi swoje roszczenie.

Pytanie które się rodzi jest takie - jaki rodzaj orzekania naprawienia szkody jest możliwy i jak orzekają sądy?
 
Sprawa jest o tyle ciekawa, że w literaturze wskazuje się przeważnie że naprawienie szkody powinno mieć wyłącznie charakter indywidualny.

 Z kolei Sąd Najwyższy wskazał że może to również być solidarny (wyrok SN z dnia 13 grudnia 2000 r. (I KZP 40/00, OSNKW 2001/1-2/2, Wokanda 2001/3/11 Biuletny SN 2000/12/11), LEX nr 44297).Sądy powszechne przyjęły wyrok SN i w praktyce często orzekają solidarne naprawienie szkody.

Reasumując, w obecnym stanie prawnym sąd karny może orzec obowiązek naprawienia szkody zarówno w formie indywidualnej (czyli w częściach równych lub określonych przez sąd) jak i w formie solidarnej). Wybór należy do niezawisłego i niezależnego sądu i okoliczności danej sprawy.

W razie pytań lub wątpliwości zapraszam do kontaktu.

z poważaniem,

Adwokat Roland Szymczykiewicz (www.szymczykiewicz.pl)






 

prywatny akt oskarżenia - wymogi formalne

Zgodnie z tym, co przedstawiłem w pierwszym poście - w postępowaniu karnym wyróżniamy 3 rodzaje aktów oskarżenia:

- publiczny akt oskarżenia (wnoszony przez oskarżyciela publicznego)
- prywatny akt oskarżenia (wnoszony przez prywatnego oskarżyciela)
- subsydiarny akt oskarżenia (wnoszony przez pokrzywdzonego w sytuacji określonej kodeksie postępowania karnego tzw. KPK)

Dziś chcę napisać kilka słów o prywatnym akcie oskarżenia. Ten akt oskarżenia to akt wnoszony w sprawach z oskarżenia prywatnego, czyli w sprawach w których w kodeksie karnym jest napisane wyraźnie iż ściganie odbywa się w drodze oskarżenia prywatnego. Przykładem takich przestępstw są zniesławienie, znieważenie czy też spowodowanie obrażeń ciała na czas skutkujący rozstrojem zdrowia krótszym niż 7 dni.

Z samego założenia (z definicji) nie występuje tutaj zatem oskarżyciel publiczny. Oznacza to, że pokrzywdzony musi wziąć na siebie ciężar ustalenia tożsamości potencjalnego oskarżonego, zebrania dowodów a następnie ciężar udowodnienia oskarżonemu winy w sądzie.

Jeśli chodzi o wymogi prywatnego aktu oskarżenia, to zacznę od tego iż nie obowiązuje tutaj tzw. przymus adwokacko-radcowski (który oznacza, że dane pismo dla jego skuteczności musi sporządzić, podpisać i wnieść adwokat lub radca prawny). Oznacza to że każdy może sam  taki akt oskarżenia skonstruować i wnieść, a pomoc adwokata nie jest obowiązkowa (obligatoryjna). Zachęcam jednak tradycyjnie do skorzystania z fachowej pomocy prawnej, albowiem znacząco ułatwia to i upraszcza życie.

Prywatny akt oskarżenia dla swojej skuteczności wymaga opłacania tzw. kwoty zryczałtowanej która obecnie wynosi 300 zł. W razie braku opłaty tej kwoty Sąd wzywa do jej uiszczenia.

Przechodząc do meritum - w prywatnym akcie oskarżenia (zgodnie z art. 487 KPK) muszą znaleźć się następujące elementy:

1) oznaczenie oskarżonego - z imienia i nazwiska oraz adresu
2) podanie zarzucanego czynu - czyli opisanie jakie przestępstwo danej osobie zarzucamy
3) wskazanie dowodów - podanie jakie dowody wskazują na to, że wskazany przez nas oskarżony popełnił przestęptwo

Akt oskarżenia prywatny wnoszony jest bezpośrednio do sądu. 

Porównując te wymogi do opisanych przeze mnie uprzednio wymogów formalnych publicznego aktu oskarżenia widać wyraźnie że te wymogi są niższe. Ma to na celu ułatwić obywatelom skorzystanie z tej instytucji.

To wszystko w tej materii. W razie pytań lub wątpliwości zapraszam do kontaktu.

                    z poważaniem,

                               Adw. Roland Szymczykiewicz (www.szymczykiewicz.pl)

akt oskarżenia - znaczenie procesowe

Czynność wniesienia przez oskarżyciela aktu oskarżenia kończy etap postępowania przygotowawczego (śledztwa lub dochodzenia) a przenosi sprawę do rozpoznania przed sądem.

Powyższy moment niesie ze sobą istotną zmianę - podejrzany "zamienia się" w oskarżonego, zmienia się także istotne poziom dostępności akt sprawy. Uprzednio w toku postępowania przygotowawczego były one dostępne za zgodą prowadzącego dochodzenie/śledztwo, natomiast w sądzie strona uzyskuje do nich pełny dostęp.

Akt oskarżenia zawsze jest doręczany oskarżonemu oraz jego obrońcy (jeżeli oskarżony posiada obrońcę). Istnieje prawna możliwość złożenia tzw. odpowiedzi na akt oskarżenia - czyli przedstawienia kontr-stanowiska obrony.

Fakt wniesienia aktu oskarżenia nie oznacza w żaden sposób, iż oskarżony jest winny i zostanie skazany (i nie przesądza tego) albowiem obowiązuje w polskiej procedurze karnej DOMNIEMANIE NIEWINNOŚCI. Oznacza ono, że dopóki dana osoba nie zostanie skazana prawomocnym wyrokiem sądu karnego - dopóty nie wolno mówić o tym, iż popełniła ona dany czyn czy też używać wobec niej zwrotów per "przestępca".Natomiast to, że oskarżyciel wniósł akt oskarżenia oznacza, że zgodnie przepisami ustawy uznał on iż zachodzi wysokie prawdopodobieństwo popełnienia czynu przez oskarżonego. Słuszność toku myślowego oskarżyciela zweryfikuje niezawisły i niezależny (bezstronny) sąd.

Należy też dodać, iż etapie postępowania sądowego istnieje szeroka możliwość prowadzenia obrony, w tym zgłaszania nowych wniosków dowodowych. Z tego powodu - jeżeli ktoś nie ma obrońcy na tym etapie sprawy a chciałby go mieć - to gorąco zachęcam do ustanowienia obrońcy właśnie w tym momencie tj. po wniesieniu aktu oskarżenia a przed pierwszą rozprawą.

Ważne jest to, że w sądzie ponownie są przesłuchiwani wszyscy świadkowie uprzednio przesłuchani przez oskarżyciela - a zatem istnieje możliwość zadawania im pytań po raz pierwszy (jeżeli nie uczestniczył oskarżony w takim przesłuchaniu w śledztwie lub dochodzeniu) lub powtórnie (jeżeli uczestniczył oskarżony w przesłuchaniu w toku śledztwa lub dochodzenia).

Dodam jeszcze, że przed samą merytoryczną kontrolą akt oskarżenia podlega również kontroli formalnej prowadzonej przez sąd. Polega ona na sprawdzeniu czy akt oskarżenia zawiera wszystkie formalne i wymagane prawem elementy.

To wszystko w tej materii, w razie pytań lub wątpliwości zachęcam do kontaktu.

              Adw. Roland Szymczykiewicz (www.szymczykiewicz.pl)

Akt oskarżenia - wymogi formalne

Przedmiotem niniejszego opracowania są wymogi formalne aktu oskarżenia, a w istocie publicznego aktu oskarżenia czyli aktu oskarżenia wnoszonego przez Prokuraturę oraz inne uprawnione organy Państwowe. Dla wyjaśnienia dodam, iż obok publicznego aktu oskarżenia wyróżniamy również prywatny akt oskarżenia oraz tzw. subsydiarny akt oskarżenia.

Tytułem wstępu należy wskazać, że akt oskarżenia jest skargą oskarżyciela której wniesienie (wniesienie aktu oskarżenia do sądu) kończy etap postępowania przygotowawczego (śledztwa lub dochodzenia) a rozpoczyna etap sądowy sprawy. Innymi słowy – wniesienie aktu oskarżenia powoduje rozpoznawania sprawy przez niezawisły i niezależny sąd karny.

     Regulacje dotyczące wymogów formalnych aktu oskarżenia ustawodawca zawarł w kodeksie postępowania karnego (KPK) w art. 332-334 KPK

          W pierwszej kolejności akt oskarżenia musi zawierać niezbędne dane dotyczące osoby, wobec której ma się toczyć proces karny tj. imię i nazwisko oskarżonego, inne dane o jego osobie (wiek, zawód, stan majątkowy, uprzednia karalność etc) a także dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków. Wskazane określenie czynu wyraża się również w precyzyjnym określeniu przepisów ustawy karnej pod którą dany czyn podpada.

            Bardzo ważną informacją, którą ponadto musi zawierać akt oskarżenia jest informacja dotycząca tego, czy i ewentualnie jakie środki zapobiegawcze stosowane są wobec oskarżonego. Jest to o tyle istotne, iż z chwilą przejęcia sprawy przez sąd to on decyduje o ich dalszym stosowaniu. W szczególności istotne jest to w przypadku osoby, która jest tymczasowo aresztowana albowiem sąd z urzędu po przyjęciu aktu oskarżenia musi zdecydować czy utrzymuje stosowany środek zapobiegawczy w mocy.

           Zgodnie z treścią przepisu art. 333 § 1 pkt 3 oraz 5 akt oskarżenia musi zawierać również informację o tym, czy czyn został popełniony w warunkach wymienionych w art. 64 Kodeksu karnego albo w art. 37 § 1 pkt 4 Kodeksu karnego skarbowego (tj. w recydywie), a także zawierać wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy i trybu postępowania

            Niezwykle istotnym elementem aktu oskarżenia jest jego uzasadnienie. Uzasadnienie aktu oskarżenia powinno zawierać przytaczać fakty i dowody, na których oskarżenie się opiera. Ponadto (zgodnie z treścią przepisu art. 333 § 2 Kodeksu postępowania karnego) w miarę potrzeby akt oskarżenia powinien wyjaśnić podstawę prawną oskarżenia i omówić okoliczności, na które powołuje się oskarżony w swej obronie.

W tym miejscu należy podkreślić, iż nie każdy akt oskarżenia musi obligatoryjnie zawierać uzasadnienie, albowiem akt oskarżenia wnoszony w dochodzeniu przez policję lub inny uprawniony organ (określony w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 czerwca 2003 r. i wydany na podstawie art. 325d KPK) taki jak Straż Graniczna czy Straż Leśna może nie zawierać uzasadnienia.

Dodatkowo należy wskazać, iż akt oskarżenia powinien także zawierać listę osób, których wezwania oskarżyciel żąda (wraz z podaniem ich adresów) oraz wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się oskarżyciel. 

W odniesieniu do listy świadków należy wskazać, iż prokuratorowi przysługuje uprawnienie do zgłoszenia wniosku o zaniechanie wezwania i odczytanie na rozprawie zeznań świadków przebywających za granicą lub mających stwierdzić okoliczności, którym oskarżony w wyjaśnieniach swych nie zaprzeczył, a okoliczności te nie są tak doniosłe, aby konieczne było bezpośrednie przesłuchanie świadków na rozprawie (z tym, że nie dotyczy to świadków, którzy odmówili zeznań lub którym to uprawnienie przysługuje). Należy wskazać uzupełniająco, iż wniosek taki nie wiąże sądu, albowiem z urzędu lub na wniosek stron może on zdecydować o konieczności przesłuchania danego świadka.

Akt oskarżenia obok danych świadków powinien zawierać również listę ujawnionych osób pokrzywdzonych wraz z ich adresami. Prokurator może także dołączyć do aktu oskarżenia wniosek o zobowiązanie podmiotu określonego w art. 52 Kodeksu karnego do zwrotu na rzecz Skarbu Państwa uzyskanej korzyści majątkowej oraz zawiadomienie tego podmiotu o terminie rozprawy, przy czym należy podkreślić, iż wniosek taki powinien zawierać uzasadnienie. 

Dodatkowo należy wskazać, iż załącznikiem do aktu oskarżenia może być wniosek o skazanie danej osoby bez rozprawy (art. 335 Kodeksu postępowania karnego) jeżeli w toku postępowania przygotowawczego prokurator uzgodnił z podejrzanym taką formę zakończenia procesu przy ustaleniu wymiaru kary, którego wymierzenia domagać się będzie prokurator. Zasadność tego wniosku jest oceniania przez sąd na posiedzeniu przez sąd. 

Z formalnego punktu widzenia należy wskazać, iż oprócz powyżej opisanych wymogów akt oskarżenia powinien być przesłany sądowi wraz z aktami postępowania przygotowawczego, oraz zawierać po jednym odpisie aktu oskarżenia dla każdego oskarżonego. Dodatkowo o przesłaniu aktu oskarżenia (oraz o treści przepisów dotyczących konsensualnego poddania się karze – art. 335 oraz 387 Kodeksu postępowania karnego) oskarżyciel publiczny zawiadamia oskarżonego i ujawnionego pokrzywdzonego, a także osobę lub instytucję, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie. Pokrzywdzony powinien być również pouczony o uprawnieniach związanych z dochodzeniem roszczeń majątkowych, a w razie potrzeby także o prawie do zgłoszenia oświadczenia o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego. 

Wymagania formalne, jakie musi spełniać akt oskarżenia są o tyle istotne, że sąd każdorazowo po otrzymaniu aktu oskarżenia dokonuje jego kontroli (tzw. wstępna - formalna kontrola aktu oskarżenia) i w razie stwierdzenie nieprawidłowości wzywa wnoszącego akt oskarżenia do uzupełnienia ujawnionych braków.

W razie pytań lub wątpliwości w opisanej materii zachęcam do kontaktu.

                          Adwokat Roland Szymczykiewicz (www.szymczykiewicz.pl)